PHẦN I: ĐỊNH HƯỚNG ÔN TẬP  VĂN BẢN  (Tải nội dung tại đây)

Câu 1. Trình bày hiểu biết của em về tác giả Lê Minh Khuê

Gợi ý:

- Năm sinh, quê quán

- Cuộc đời: Là thanh niên xung phong trên đường Trường Sơn

- Thuộc thế hệ nhà văn thời kì chống Mĩ, bắt đầu viết văn vào đầu những năm 70.

  + Trước 1975:

  + Sau năm 1975:

- Sở trường: Viết truyện ngắn với ngòi bút miêu tả tinh tế, đặc sắc ( đặc biệt là nhân vật nữ).

Câu  2. Nhận xét về điểm nhìn trần thuật ( Truyện được kể theo ngôi thứ mấy? Nêu tác dụng?)

Gợi ý:

       Kể theo ngôi thứ nhất theo điểm nhìn của nhân vật Phương Định ( nhân vật chính của tác phẩm).

   *Tác dụng:

٠ Phù hợp với nội dung tác phẩm, biểu hiện thế giới nội tâm và những cảm xúc, suy nghĩ của nhân vật, cũng như khắc họa được sự hồn nhiên lạc quan giàu tình cảm mơ mộng của ba cô gái trong chiến tranh ác liệt

-  Tạo ra một điểm nhìn thích hợp để miêu tả sinh động và rõ nét hiện thực của cuộc chiến đấu

-Tạo ra độ tin cậy rất lớn cho người đọc về tính chân thực của câu chuyện vì người kể cũng là người tham gia chứng kiến toàn bộ sự việc.

٠Hơn thế, người kể có thể điều chỉnh nhịp kể và thêm những lời bình luận đánh giá làm tăng sức hấp dẫn cho câu chuyện.

àGV tích hợp văn bản cùng ngôi kể trong chương trình Ngữ văn lớp 9.

Câu  3: Nêu hoàn cảnh sáng tác, đề tài, ý nghĩa nhan đề và chủ đề câu chuyện

Gợi ý:

٠Hoàn cảnh sáng tác: Truyện được sáng tác năm 1971 khi cuộc kháng chiến chống Mĩ đang diễn ra ác liệt,

٠Đề tài: Cuộc sống chiến đấu của thanh niên xung phong, bộ đội trên tuyến đường Trường Sơn thời kháng chiến chống Mĩ.

٠Ý nghĩa nhan đề: “ Những ngôi sao xa xôi”:

Đây trước hết là một hình ảnh thực

Nhan đề còn mang ý nghĩa biểu tượng “ ẩn dụ”:

èNhan đề còn bộc lộ chủ đề:

Câu 4. Phân tích hình ảnh của những cô gái thanh niên xung phong

Gợi ý: Yêu cầu học sinh nắm được:

a. Hoàn cảnh sống và chiến đấu

Thao, Nho, Phương Định là những cô gái thanh niên xung phong còn rất trẻ, họ sống chiến đấu trên cao điểm giữa một vùng trọng điểm trên tuyến đường Trường Sơn.

٠Nơi họ sống chỉ có bom đạn của kẻ thù àDẫn chứng

٠Công việc của họ đặc biệt nguy hiểm:

+Quan sát địch ném bom, sau mỗi trận bom, những cô gái phải lao ra trọng điểm đo khối lượng đất đá bị địch đào xới, đếm những quả bom chưa nổ và phá bom.

àCông việc thường ngày ấy khiến thần kinh họ luôn căng thẳng, đòi hỏi họ phải cỏ sự dũng cảm và bình tĩnh.

b. Nét chung:

-Phẩm chất chung:

٠Trước hết, đó là tinh thần trách nhiệm cao với nhiệm vụ.

٠Không những vậy họ còn là những con người gan dạ dũng cảm không sợ hi sinh.

٠Bên cạnh đó, họ còn là những cô gái có tình đồng đội keo sơn gắn bó.

-Tâm hồn

٠Họ là ba cô gái trẻ với cuộc sống nội tâm phong phú. Ở họ có nhiều nét chung của những cô gái hay mơ mộng, dễ xúc động, dễ vui, dễ buồn.

٠Họ cũng rất nữ tính, thích làm đẹp dù ở nơi chiến trường khói lửa.

٠Cuộc sống chiến đấu ở chiến trường rất gian khổ nhưng họ vẫn luôn bình tĩnh, chủ động lạc quan yêu đời.

c.Nét riêng

+ Nho là em út trong tổ trinh sát, tính nết trẻ con, hồn nhiên mộc mạc, dáng vẻ nhỏ bé

khi chiến đấu thì rất dũng cảm- hành động nhanh gọn, lúc bị thương lại rất rắn rỏi, bản lĩnh không muốn để mọi người lo lắng cho mình.

+ Chị Thao tổ trưởng

Đôi lông mày tỉa nhỏ như cái tăm, áo lót nào cũng thêu chỉ màu.

 Trong công việc chị lại rất cương quyết, táo bạo, đặc biệt là sự bình tĩnh đến phát bực nhưng lại sợ máu và vắt.

Và cũng không ai quên được khi chị hát “ nhạc sai bét, giọng thì chua, hát không trôi chảy bài nào nhưng lại có đến ba quyển sổ dày chép bài hát”.

+ Phương Định là một cô gái hồn nhiên hay mơ mộng hay sống với cái kỉ niệm thời thiếu nữ ở thành phố.

èNghệ thuật : Nghệ thuật miêu tả tâm lí nhân vật, ngôn ngữ trần thuật phù hợp với nhân vât kể chuyện….

àHọ tiêu biểu cho thế hệ trẻ Việt Nam trong cuộc kháng chiến chống Mĩ cứu nước.

Câu 5: Phân tích nhân vật Phương Định .

Gợi ý:

a.Có tâm hồn trong sáng

-Là cô gái trẻ, người Hà nội từng có thời học sinh hồn nhiên vô tư.

-Phương Định nhạy cảm và quan tâm đến hình thức của mình, cô tự đánh giá: “ Tôi là một cô gái khá . Hai bím tóc dày, một cái cổ cao, kiêu hãnh như đài hoa loa kèn ,được nhiều người để ý.”

Biết mình được nhiều người ngắm nhìn, tự hào về điều ấy xong Phương Định không vồn vã mà luôn tỏ ra kín đáo tưởng như kiêu kỳ.

-Hồn nhiên yêu đời

-  Cô rất thích hát, thuộc rất nhiều bài hát, thậm chí còn bịa lời mà hát và “ đôi khi bò ra cười một mình”.

- Dưới cơn mưa đá cô vui thích cuống cuồng say sưa tận hưởng cơn mưa như chưa từng nghe thấy tiếng bom rơi đạn nổ.

b.Có tình đồng đội sâu sắc:

+ Cô yêu thương hai đồng đội cùng tổ bằng tình cảm chân thành.

  +Với đại đội trưởng chỉ tiếp xúc qua điện thoại nhưng biết rõ từ cách ăn nói đến đặc điểm riêng. Đồng thời Phương Định cùng dành tình yêu mến, cảm phục cho những người chiến sĩ mà cô gặp hàng đêm trên chặng đường ra trận.

c.Phẩm chất anh hùng

-Tinh thần trách nhiệm với công việc:

-Dũng cảm gan dạ bình tĩnh tự tin:

-Thương yêu những người đồng đội của mình:

àNghệ thuật:…………………

àPhương Định là hình ảnh tiêu biểu cho thế hế trẻ Việt Nam thời chống Mĩ cứu nước

Câu 6.Phân tích tâm lí nhân vật Phương Định trong một lần phá bom:

Gợi ý:Học sinh nắm được những ý chính sau:

- Lúc đến gần quả bom:

-Lúc đặt mình phá bom:

-Lúc chờ bom nổ và cảnh bom nổ:

àNghệ thuật: Ngôi kể thứ nhất, nghệ thuật miêu tả tâm lí nhân vật, những câu văn ngắn nhịp nhanh……..

àPhương Định là hình ảnh tiêu biểu cho thế hế trẻ Việt Nam thời chống Mĩ cứu nước

PHẦN II: MỘT SỐ BÀI TẬP VẬN DỤNG (Tải nội dung tại đây)

1. Dưới đây là một đoạn văn trích trong truyện ngắn “Những ngôi sao xa xôi” của Lê Minh Khuê:

“Quen rồi. Một ngày chúng tôi phá bom đến năm lần. Ngày nào ít : ba lần. Tôi có nghĩ tới cái chết. Nhưng một cái chết mờ nhạt, không cụ thể. Còn cái chính: liệu mìn có nổ, bom có nổ không? Không thì làm cách nào để châm mìn lần thứ hai? Tôi nghĩ thế.”

a. Đoạn văn trên trích trong tác phẩm nào? Nêu ý nghĩa nhan đề của tác phẩm đó.

b. Đoạn văn trên thuộc kiểu ngôn ngữ đối thoại, độc thoại hay độc thoại nội tâm? Kiểu ngôn ngữ này em gặp trong văn bản nào của chương trình Ngữ văn lớp 9? Kể tên văn bản  đó.

c. Đoạn văn giúp em hiểu gì về nhân vật Phương Định? Hãy trình bày trong một đoạn văn khoảng 10 câu theo phép lập luận T-P-H, trong đoạn sử dụng một câu nghi vấn bộc lộ cảm xúc, một thành phần khởi ngữ.

Gợi ý:

a. Nhan đề:

-Tả thực

-Biểu tượng (ẩn dụ)

àChủ đề

b. Ngôn ngữ độc thoại nội tâm

-Kể một văn bản

c. Gợi ý đoạn văn:

- Mở: Nêu được ý khái quát: Phương Định là một chiến sĩ thanh niên xung phong dũng cảm, bình tĩnh, quyết tâm hoàn thành nhiệm vụ.

- Thân: Phân tích từ ngữ trong đoạn văn à đánh giá, nhận định.

+ Bình tĩnh: Quen với công việc à nếp sống  thường nhật, không bận lòng, không tính toán.

+ Dũng cảm: có nghĩ đến cái chết nhưng cô cho đó là một việc nhỏ àsự gan dạ, quả cảm, không sợ chết.

+ Quyết tâm hoàn thành nhiệm vụ: Coi công việc phá bom là chuyện nhỏ, tìm mọi cách để kết thúc công việc có hiệu quả àý thức trách nhiệm, có lòng quyết tâm cao.

- Kết: Nêu được cảm nghĩ, đánh giá về nhân vật

àTiêu biểu cho thế hệ trẻ Việt Nam thời kháng chiến chống Mĩ.

Tích hợp kiến thức TV

2. Cho đoạn văn sau:

          Nhưng tạnh mất rồi. Tạnh rất nhanh như khi mưa đến. Sao chóng thế? Tôi bỗng thẫn thờ, tiếc không nói rõ. Rõ ràng tôi không tiếc những viên đá. Mưa xong thì tạnh thôi. Mà tôi nhớ một  cái gì đấy, hình như mẹ tôi, cái cửa sổ, hoặc những ngôi sao to trên bầu trời thành phố. Phải, có thể những cái đó…Hoặc là cây, hoặc là cái vòm tròn trên nhà hát, hoặc bà bán kem đẩy chiếc xe chở đầy thùng kem, trẻ con háo hức bâu xung quanh. Con đường nhựa ban đêm, sau cơn mưa mùa hạ rộng ra, dài ra, lấp loáng ánh đèn trông như một con sông nước đen. Những ngọn điện trên quảng trường lung linh như   những ngôi sao trong câu chuyện cổ tích nói về những xứ sở thần tiên. Hoa trong công viên. Những quả bóng sút  vô tội vạ của bọn trẻ con trong một góc phố. Tiếng rao của bà bán xôi sáng có cái mủng đội trên đầu…

Chao ôi, có thể là tất cả những cái đó. Nhưng cái đó ở thiệt xa…Rồi bỗng chốc, sau một cơn mưa đá, chúng xoáy mạnh như sóng trong tâm trí tôi.

(Lê Minh Khuê-Những ngôi sao xa xôi)

a. Gọi tên các thành phần biệt lập có trong câu văn được in đậm.

b. Nhân vật “tôi” trong đoạn trích trên là ai?

c. Viết  đoạn văn theo phép lập luận quy nạp khoảng 10 -12 câu trình bày cảm nhận về vẻ đẹp của nhân vật “tôi”  trong đoạn văn trên. Trong đoạn sử dụng một thành phần biệt lập, một câu bị động, một phép nối.

Gợi ý:

a. Gọi đúng thành phần biệt lập cảm thán và tình thái.

b. HS tự làm

c. Chú ý vẻ đẹp tinh tế, trong sáng, lãng mạn của tâm hồn Phương Định và tình cảm gắn bó sâu nặng với quê hương.

Tích hợp kiến thức TV

3. Có khi bò trên cao điểm về chỉ thấy hai con mắt lấp lánh. Cười thì hàm răng lóa lên khuôn mặt nhem nhuốc. Những lúc đó, chúng tôi gọi nhau  là “những con quỷ mắt đen”.

a. Những câu văn trên có trong tác phẩm nào? Ai là tác giả?

b. Những người gọi nhau là “những con quỷ mắt đen” làm công việc gì? Họ là những ai?

c. Những câu văn trên gợi ta liên tưởng đến những câu thơ nào trong Bài thơ về tiểu đội xe không kính của Phạm Tiến Duật?

d. Xác định thành phần khởi ngữ có trong đoạn văn trên?

Gợi ý:

a.HS tự làm

b.Ba cô gái: Nho, Thao, Phương Định.

-Họ là những nữ thanh niên xung phong làm công việc đo lượng đất đá cần lấp vào hố bom, đếm bom nổ chậm và phá bom nổ chậm khi cần.

c.HS chép thuộc khổ 3 bài “Bài thơ về tiểu đội xe không kính ” của Phạm Tiến Duật.

d.Xác định đúng khởi ngữ

4.Chúng tôi có ba người, ba cô gái. Chúng tôi ở trong một cái hang dưới chân cao điểm.

a.Nêu hoàn cảnh sáng tác của văn bản.

b.Truyện được kể ở ngôi thứ mấy? Tác dụng.

c.Mở đầu đoạn trích của tác phẩm trên trong SGK Ngữ văn 9 người kể chuyện xưng chúng tôi  nhưng phần sau lại xưng  tôi. Vậy tôi trong câu chuyện là ai? Thay đổi cách xưng hô như vậy có ý nghĩa gì?

Gợi ý:

Câu a, b HS tự làm

c.Mở đầu đoạn trích người kể xưng chúng tôi là để giới thiệu chung về tổ trinh sát mặt đường trong đó có mình.

Còn phần sau xưng tôi vì truyện được kể theo ngôi thứ nhất. Người kể là Phương Định, nhân vật xưng  tôi trong truyện.

àXưng hô như vậy phù hợp với nội dung  phần  truyện, làm rõ điểm chung về các nhân vật cũng như điểm của từng nhân vật.

5. Lại một đợt bom. Khói vào hang. Tôi ho sặc sụa và tức ngực. Cao điểm bây giờ thật vắng . Chỉ có Nho và chị Thoa. Và bom. Và tôi ngồi đây. Và cao xạ đặt bên kia quả đồi. Cao xạ đang bắn.

a. Đoạn văn trên diễn tả tâm trạng của ai? Trong hoàn cảnh nào?

b. Cách đặt câu trong đoạn văn có gì đặc biệt? Nêu tác dụng của cách đặt câu như vậy đối với việc diễn tả nội dung của đoạn văn?

c. Viết đoạn văn khoảng 15 câu giới thiệu tổ trinh sát mặt đường trong tác phẩm Những ngôi sao xa xôi.

Gợi ý:

a.Đoạn văn diễn tả tâm trạng lo lắng, bồn chồn Phương Đinh khi ở trong hang trực điện thoại, còn ngoài cao điểm, cuộc chiến đấu giữa các chiến sĩ cao xạ với máy bay Mỹ đang đang diễn ra ác liệt.

b. Đoạn văn có cách đặt câu rất lạ:

-Câu đặc biệt: Lại một trận bom.

-Những câu đơn ngắn.

-Những câu được tách ra từ một câu: Và bom. Và tôi ngồi đây. Và cao xạ đặt bên kia quả đồi.

àCách đặt câu như vậy có tác dụng diễn tả được sự dồn dập, căng thẳng của trận đánh cũng như tâm trạng hồi hộp của nhân vật.

c.  Giới thiệu công việc của tổ trinh sát

-Địa điểm sống, chiến đấu.

-Các thành viên trong tổ: nét chung, nét riêng.

6.Tôi dùng xẻng nhỏ đào đất dưới quả bom. Đất rắn. Những hòn sỏi theo tay tôi bay ra hai bên. Thỉnh thoảng lưỡi xẻng chạm vào quả bom. Một tiếng động sắc đến gai người, cứa vào da thịt tôi. Tôi rung mình và bỗng thấy tại sao mình làm quá chậm. Nhanh lên một tí! Vỏ quả bom nóng. Một dấu hiệu chẳng lành. Hoặc là nóng từ bên trong quả bom. Hoặc là mặt trời nung nóng.

a. Đoạn văn trên gợi cho em nhớ đến tác phẩm nào , do ai sáng tác?

b. Điều gì đã được kể trong đoạn truyện? Em có nhận xét gì về cách đặt câu của đoạn truyện và tác dụng của cách đặt câu ấy?

c. Tác phẩm được kể bằng lời của ai, thuộc ngôi thứ mấy? Việc lựa chọn ngôi kể như vậy có tác dụng như thế nào đối với việc thể hiện nội dung tác phẩm.

d. Từ đoạn trích trên và từ những hiểu biết của em về tác phẩm, hãy viết một đoạn văn khoảng 12 câu theo phép lập luận T-P-H làm rõ diễn biến tâm trạng của Phương Định trong một lần phá bom. Trong đoạn có sử dụng  một câu phủ đinh, một phép thế và một câu chứa khởi ngữ.

Gợi ý:

a.HS tự làm

b.Đoạn truyện tả tâm trạng của nhân vật Phương Định khi phá bom nổ chậm.

Trong đoạn, cách đặt câu đặc biệt ở chỗ: có những câu ngắn,  câu tách ra từ một câu hoàn chỉnh như: Đất rắn…Nhanh lên một tí!...Một dấu hiệu chẳng lành…Hoặc là mặt trời nung nóng.

àCách đặt câu như vậy tạo được nhịp nhanh cho đoạn truyện, phù hợp với tâm trạng hồi hộp, lo lắng  trong một không khí rất căng thẳng  nhưng đồng thời cũng thấy được sự bình tĩnh, chủ động, gan dạ và bản lĩnh của Phương Đinh và diễn biến nhanh của hành động.

c.Viết đoạn: diễn biến tâm trạng của Phương Định trong một lần phá bom.

- Lúc đến gần quả bom: Khung cảnh chứa đầy sự căng thẳng, không khí ngột ngạt nhưng lúc đó Phương Định nghĩ tới các ánh mắt của những anh chiến sĩ đang dõi theo àlòng dũng cảm kích thích bởi lòng tự trọng àcô bình tĩnh, can đảm, đường hoàng đến gần quả bom.

-Lúc đặt mìn phá bom: Kề sát  với cái chết im lìm và bất ngờ nhưng với kinh nghiệm, bản lĩnh cảm giác của cô trở nên sắc nhọn,  bình tĩnh, quyết đoán…

-Lúc chờ bom nổ và cảnh bom nổ:

+Cảm giác căng thẳng, lo lắng

+Phương Định nghĩ đến cái chết nhưng đó chỉ là một cái chết mờ nhạt

àTinh thần trách nhiệm đặt lên trên cả tính mạng…..

àHình ảnh tiêu biểu cho thế hệ trẻ Việt Nam thời chống Mĩ.

Tích hợp kiến thức TV.

7. Giới thiệu tác giả và tác phẩm Những ngôi sao xa xôi.

à HS tự làm

8 .Đề nêu suy nghĩ của mình về ba cô gái thanh niên xung phong trong truyện, một bạn học sinh viết: “Truyện đâu chỉ ca ngợi tinh thần dũng cảm của ba cô gái thanh niên sung phong trên tuyến đường Trường Sơn quyết liệt mà truyện cũng làm nổi bật tâm hồn trong sáng, thơ mộng, hồn nhiên, lạc quan của họ”.

a. Chép lại câu văn trên sau khi đã sửa hết lỗi về chính tả và cách dùng từ.

b. Nếu coi đây là câu mở đầu cho một đoạn văn kiểu T-P-H thì theo em đề tài của đoạn văn ấy là gì? Đề tài của đoạn văn trước là gì?

c. Hãy viết tiếp sau câu mở đoạn trên khỏng 10-12 câu văn để hoàn chỉnh đoạn văn với đề tài mà em vừa xác định, trong đó sử dụng một lời dẫn trực tiếp, một thành phần biệt lập phụ chú, câu kết là câu cảm thán.

Gợi ý:

a.Câu văn đó được sửa lỗi và chép lại:

“Truyện đâu chỉ ca ngợi tinh thần dũng cảm của ba cô gái thanh niên xung phong trên tuyến đường Trường Sơn quyết liệt mà truyện còn làm nổi bật tâm hồn trong sáng, thơ mộng, hồn nhiên, lạc quan của họ”.

b.Nếu coi đây là câu mở đầu cho một đoạn văn kiểu T-P- H thì  đề tài của đoạn văn ấy là: tâm hồn trong sáng, thơ mộng, hồn nhiên, lạc quan của ba cô gái thanh niên xung phong trên tuyến đường Trường Sơn.

Đề tài của đoạn văn trước là : tinh thần dũng cảm của ba cô gái thanh niên xung phong trên tuyến đường Trường Sơn

c. Hoàn chỉnh đoạn văn bằng cách viết nối tiếp sau câu mở đoạn đã được sửa lỗi, đảm bảo được những yêu cầu cơ bản sau về mặt nội dung:

-Họ đều là những cô gái trẻ, dễ cảm xúc hay mơ mộng , dễ vui nhưng cũng dễ trầm tư.

-Dù nơi chiến trường khói lửa, họ vẫn luôn yêu đời: thích làm đẹp cho cuộc sống của mình.

-Dưới cơn mưa đá, cả ba đều vui thích , hồn nhiên như con trẻ.

àBom đạn của kẻ thù , sự hi sinh gian khổ đó không thể làm cho tâm hồn các cô chai cứng mà ngược lại trái tim họ, tâm hồn họ vẫn luôn tỏa sáng, lung linh như những ngôi sao trên bầu trời. Họ thật đáng yêu và đáng trọng biết bao!

Cô giáo Lê Thu Nga